Rotator Manşet Zedelenmeleri
Rotator Manşet Nedir?
Rotator manşet, kolun dirsekten yukarı bölümünü kürek kemiğine bağlayan kaslar ve kirişlerinin oluşturduğu bir demete verilen isimdir. Çalışırken, spor yaparken omuzumuzun sağlam ve dengede durmasını sağlayan rotator manşettir. Burada meydana gelecek bir zedelenme, omuzda hem ağrı hem de güçsüzlük meydana getirir.
Omzunuz Neden Ağrır?
Omzunuz, dokuları şişmiş ve hasar görmüş olduğu için ağrır. Bunun nedenleri arasında şunlar olabilir:
- Bir yere uzanmak, ağır kaldırmak ya da bir şey fırlatmak gibi aynı hareketin tekrarlanması
- Omuz ya da kol üzerine ani ve sert bir düşme.
- Yaş: Yaşınız ilerledikçe rotator manşet de zayıflar , incinmesi daha kolaylaşır ve daha kolay yırtılabilir.
Ağrının Nedeni
Rotator manşet zedelenmesinde günlük basit hareketler bile ağrı verir. Çalışırken, spor yaparken hatta dinlenirken bile ağrı çekiyor olabilirsiniz. Rotator manşet lezyonlarında özellikle gece omuzun üzerine yatmakla oluşan ağrı tipiktir. Elinizi sırtınıza götürürken, saçınızı tararken, kolunuzu kaldırınca, perde çekerken, ağırlık kaldırırken, valiz taşırken ve dinlenirken ağrı oluşabilir.
Rotator Manşetin Rolü Nedir?
Rotator manşet sağlıklı çalışıyorsa çok çeşitli omuz hareketleri yapabilirsiniz. Uzanma, fırlatma, itme, çekme ve kaldırma gibi. Sağlıklı bir omuzun sağlam ve dengeli olduğunu hissedebilirsiniz. Omzunuz sayesinde kolunuzu gerektikçe yukarı ve aşağı hareket ettirebilir, yanlara uzatabilir, arkaya döndürebilirsiniz. Ancak rotator manşette zedelenme varsa, basit hareketler bile ağrı verecektir.
Sağlıklı Manşeti Oluşturan Dokular
Rotator manşet, omuz eklemini destekleyen kaslar ve kirişlerden oluşur. Omuz eklemi kol kemiği (humerus) başının, kürek kemiğinin (skapula) yuvasına yerleştiği bir eklemdir
Rotator manşet, omuz hareketlerini gerçekleştirir ve omuzun sağlam durmasını sağlar.
- Korakoid ve akromiyon, kürek kemiğinde bulunan iki parçadır.
- Bursa, rotator manşeti koruyan sıvı dolu bir kesedir.
- Kirişler rotator manşetin kaslarını kol kemiğine birleştiren güçlü bağ dokularıdır.
- Rotator manşet dört kastan oluşur: Supraspinatus kası kol kemiği başının üstünden geçer. Subskapularis kol kemiği başının önünden geçer. İnfraspinatus ve teres minör kasları da kol kemiği başının arkasından geçerler.
Manşet Yıpranınca
Rotator manşet kasları, günlük etkinliklerin ya da spor yapmanın getirdiği yıpranmadan veya ani bir sakatlanmadan zarar görür. Bu hasar nedeniyle omzunuzda güçsüzlük ve ağrı oluşur. En basit işleri bile yapmanız güçleşir.
Aşırı Kullanımla Oluşan Tendon Zedelenmesi (Tendinit)
Bir şeyi fırlatma ya da başın üzerine uzanma gibi hareketlerin tekrarlanması rotator manşet kirişlerinde aşırı kullanıma bağlı olarak tahriş ve şişme oluşur, manşet zedelenir.
Sıkışma Sendromu
Bursa veya kirişlerde şişme meydana gelirse sıkışma ortaya çıkabilir. Bu durumda bursa ile akromiyon arasındaki açıklık daralacak ve yumuşak doku kemiğe dayanacağı için ağrı oluşacaktır. Bazı durumlarda akromiyonun kendiliğinden gaga gibi kıvrık olması bu açıklığın daralmasına neden olur ve burayı tahriş eder.
Kirişlerde ve Bursada Kireçlenme Yapan Durumlar
Yeni veya eski bir rahatsızlık rotator manşette kireç birikimleri oluşmasına yol açabilir. Manşetteki kirişler arasında kireçlenme oluşmasına (kalsifik tendinit) diyoruz. Kireç birikimi bursada olursa, buna da kalsifik bursitis denir. Bu sert birikimler, eklemin yumuşak dokularını tahriş eder.
Kısmi veya Tam Yırtılmalar
Rotator manşet kasları ve kirişlerinde yırtılma ağır tendinitle ya da ani yaralanmalarla ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda kirişin sadece küçük bir kısmı yırtılır (kısmi yırtılma), bazen de kiriş boydan boya yırtılabilir (tam yırtılma). Bu durum hem ağrı verir hem de omuzda güçsüzlük yaratır.
Omuzun Yeniden İşlevine Kavuşması
Burada göreceğiniz omuz egzersizleri omuzunuzun tekrar eski fonksiyonuna kavuşmasını sağlayacaktır. Sorununuzun türüne göre belki ameliyat öncesinde belki de sonrasında bunlara başlamanız istenecektir. Egzersizleri, size verilen talimatlara dikkatle uyarak yapmalısınız.
Sarkaç Egzersizi
1- Sağlam kolunuzu bir masa ya da iskemleye dayayarak öne doğru eğilin.
Sorunlu kolunuzu yana doğru serbest bırakarak sarkıtın ve gevşetin.
2- Sarkan kolunuzla yavaşça küçük daireler çizin. Kolu 20 kez döndürün.
Aynı çalışmayı ters yönde tekrarlayın. Sonra kolu yavaşça öne-arkaya sallayın.
Daha sonra yanlara sallayın.
Dikkat: Bu egzersizi günde üç kez yapın ve kol hareketini her yönde 20 kez tekrarlayın.
Kolu Duvarda Yürütmek
1- Sorunlu omzunuz duvardan 60 santimetre uzakta olacak şekilde yan durun.
2- Kolunuzu omuz hizasında tutun ve ağrı duyana kadar, parmaklarınızı “yürütür” gibi
tırmandırarak kolunuzu duvarda getirebileceğiniz en yüksek noktaya kadar yükseltin.
3- Bu durumda 10 saniye kalın. Sonra yine parmaklarınızı yürüterek kolunuzu indirin.
Bükme Egzersizleri
1- Sorunlu kolunuzu sağlam omzunuza doğru yatay olarak uzatın. Sağlam elinizin avucuyla sorunlu kolu zorlamadan omuza doğru itin. 10 saniye bu durumda kalın.
Hareketi 1-3 kez tekrarlayın.
2- Sağlam elinize bir havlu alarak başınızın arkasına uzatın. Sorunlu kolunuzu sırtınıza uzatarak havlunun diğer ucunu tutun. Sağlam kolunuzla zorlamadan çekin ve 10-15 saniye bekleyin. Bu hareketi 1-3 kez tekrarlayın.
3- Ellerinizi vücudunuzun arkasına getirin. Nazikçe sağlam elle sorunlu kolunuzu arkaya ve yukarıya kaldırmaya çalışın.10-15 saniye bekleyin ve 1-3 kez tekrarlayın.
Omuzunuza Gücünü Yeniden Kazandırmak
Fizik tedavi uzmanınız ya da fizyoterapistiniz size burada göreceğiniz egzersizleri ya da benzerlerini verebilir. Bunlar, omuzunuzu güçlendirecek ve ileride yeniden zedelenmesini önleyecek niteliktedir.
İçe Döndürme
1- Lastikli bir kordonu ya da benzer esnek bir bağı kapının kulpuna veya yerinden oynamayacak başka bir cisme tutturun.
2- Sorunlu kolunuz kapıdan yana olacak şekilde durun. Duracağınız mesafede lastik gerginleşmiş olmalıdır.
3- Dirseğinizi vücudunuza bitiştirin ve kolunuzu “L” biçimine getirin. Sonra yavaşça lastiği kendinize doğru çekin.
4- Yavaşça başladığınız duruma dönün. Bu egzersizi 5-15 kez tekrarlayın.
Dışa Döndürme
1- Lastikli bir kordunu ya da benzer esnek bir bağı kapının koluna veya yerinden oynamayacak başka bir cisme tutturun.
2- Sorunlu kolunuz kapıdan uzak tarafta olacak şekilde durun. Bu mesafede lastik gerginleşmiş olmalı.
3- Dirseğinizi vücudunuza birleştirin ve kolunuzu “L” biçimine getirip, yavaşça lastiği kendinizden uzağa doğru çekin. Yavaşça başladığınız konuma geçin ve 10 kez tekrarlayın.
Kürek Kemiği Sabitleyici Egzersizler
1- Sağlam kolunuzla bir masa ya da iskemleye dayanarak öne doğru eğilin. Sorunlu kolunuzu gevşek bırakarak aşağıya sarkıtın. Yumruğunuzu gevşek biçimde sıkın.
2- Omzunuz aşağı doğru eğik ve kolunuz düz dursun. Sonra kolunuzu vücudunuzdan uzaklaştırarak tamamen yana açın.
3- Beş saniye böyle kalın, sonra kolunuzu yavaşça ilk durumuna getirin. Bu hareketi 10 kez tekrarlayın.
Dikkat: Dirseğinizde hassasiyet ya da acı duymaya başlarsam kolunuzun pozisyonunu değiştirebilirsiniz. Dirseğinizi hafif içe doğru bükün ve kolunuzun düz pozisyonunu değiştirin.
Omuzun Onarılması
Ameliyat yöntemi, rotator manşetteki hasarın tipi, büyüklüğü ve oluştuğu yere bağlı olarak belirlenir. Bu ameliyat iki farklı yöntemle yapılabilir:
1-Artroskopi yöntemiyle ameliyat artroskop denilen ince bir kamera kullanılarak yapılır. İnce bir tüpün içindeki küçük bir kamera, bir video-monitöre görüntü gönderir. Bu sayede omuz ekleminin içini görülecektir. Tarayıcıyı ve diğer ameliyat aletlerini omuzun içine sokmak için küçük bir kesik yeterlidir.
2-Açık ameliyat ise omuzda bir tek ve daha büyük bir kesik yapılarak uygulanır.
Eklem içini Rahatlatmak
Sıkışma ya da kalsiyum birikmesi gibi sorunlar, hasarlı dokunun temizlenmesi (debridman) yöntemiyle tedavi edilebilir. Operatör yangılı bursayı çıkarabilir ve/veya akromiyonun hasarlı yerini alarak eklemi rahatlatır. Gerektiğinde kalsiyum birikintileri de temizlenebilir.
Hasarlı Tendonun Temizlenmesi ve Onarımı
Eğer rotator manşet yırtılmış bir kiriş varsa, bunun hasarlı ucu kesilerek temizleyecektir. Daha sonra kiriş, çıpalar (anchor), raptiyeler veya dikişle yeniden kol kemiğine sabitlenecektir. Bunlar yerleştirildikleri yerde kalır ve daha sonra alınmaları gerekmez.