Omuz Çıkıkları ve Tedavisi

Omuzda Çıkık Nasıl ve Neden Oluşur?

Omuz eklemi, yapısı itibariyle en fazla hareket kabiliyeti olan eklemimizdir. Diğer eklemlerle karşılaştırıldığı zaman, eklemin sağlamlığı kemik-kemik bağlantısından çok, yumuşak doku gücü tarafından sağlanır. Hareket derecesi bu kadar fazla olan eklemin, doğal olarak çıkma riski de diğer eklemlere göre çok daha fazladır. Vücudumuzun en sık çıkan eklemi, omuz eklemidir.

Omuzun yerinde durmasını sağlayan kemik bağlantılar yanında, labrum adı verilen fibrokartilejanöz yapı, eklem bağları, çevre yumuşak doku kasları ve vakum etkisidir. Bu yapılardan özellikle travma sonrası en sık zedelenen ve eklem stabilitesine en fazla etkisi olan yapı, labrum’dur.

Labral yırtıklar geliştikten sonra kendi kendine iyileşmezler. Özellikle sportif yaralanmalar sonrası, genç hastalarda labral yırtık sonucu omuz ekleminde tekrarlayan çıkıklar olabilir. Çıkıkların süreyen hale gelmesi sonrasında ve çıkık sayısının artması durumunda labrum yırtığına ek olarak kemiksel lezyonlar da eklenebilir (Kemik bankart). Kemik lezyonlarının eklenmesi, cerrahi tedavi prensiplerinin değişmesine neden olabilir.

Omuz çıkığı nasıl ve kimlerde oluşur?

Omuz çıkığı her yaş grubu hastalarda karşımıza çıkabilir. Çıkık mekanizması genellikle el açık poziyondayken düşmelerde veya omuzun dışa zorlanmalarında meydana gelebilir. Yaşlı hasta grubunda genellikle omuz eklem çıkıklarına kırıklar da eşlik edebilir. Yaşlı hastalarda bu çıkıklar, cerrahi yolla veya anestezi altında oturtma yöntemiyle tedavi edilirler ve özel durumlar dışında çıkıkların tekrarlama ihtimali azdır.

Yaşlı hastalarda özellikle çevre kasların çıkık sırasında yırtılmasıyla beraber, veya omuz yuvası (glenoid) kemiğinde kırıklar olduğu zaman çıkıkların tekrarlama ihtimali yüksektir.

Tekrarlayan omuz çıkıkları özellikle genç, aktif ve spor yapan genç hasta grubunda karşımıza çıkar. İlk çıkık genellikle ciddi bir travma sonrası oluşur. Daha sonra özellikle 30 yaş altı hastalarda günlük aktiviteler sırasında (esnerken, uyurken, dolaptan herhangi birşey alırken, yüzerken, kolumuzla arkamızda olan bir objeyi almak isterken vb..) çıkık veya yarı çıkıklar oluşabilir. Bazı hastalar bu çıkıkları kendileri yerine oturtabilirler. Bazı hastalarda ise çıkığın oturtulması için yeniden hastaneye başvurmak gerekebilir.

Çıkıkların tekrarlaması, hastanın korku duymasına, omuzunda çıkık endişesi yaşamasına ve günlük aktivitelerinde kısıtlama yapma gereği duymasına neden olabilir. Bu tip vakalarda cerrahi tedavi gereklidir.

Çıkabilen Omuz

Omuzda gevşeklik ve çıkabilirliğin başlıca nedeni, kol kemiği başının yuvasını terketmesine yol açan zedelenmelerdir. Eğer kol kemiği eklemden tamamen dışarı çıkmışsa buna omuz çıkığı denir. Eğer kısmen yerinden oynamışsa, bu duruma kısmi çıkık (süblüksasyon) adı verilir. Bu tür zedelenmelerde labrum yırtığı ya da kapsül gerilmesi, hatta her iki durum birden meydana gelebilir. Eklemin sürekli olarak kuvvet baskısı altında kalması da, fırlatma sporları yapan sporcularda veya eklemleri gevşek olan kimselerde görülebilir ve omuzda zedelenmeye yol açabilir.

Labrum Yırtılması

Kapsüldeki bağlardan çoğu, labruma bağlıdır. Bu nedenle kol kemiğinin başı yuvasından çıkarsa, labrumu da çekerek gerer ve yırtılmaya neden olur. Labrum yırtıkları çoğunlukla, alt kısımda meydana gelir. Buna “Bankart Yırtığı” denir. Ancak labrumun üst kısmında da meydana gelebilen yırtıklar vardır ki, bunlara da “SLAP Yırtığı” adı verilir. Labrum yırtılırsa, kol kemiği başı çok kolaylıkla yuvasından çıkabilir.

Kapsül Gerilmesi

Omuz ekleminde çıkık ya da kısmi bir çıkık, eklemi saran kapsül dokusunu esnetir. Kapsül, fırlatma gibi hareketlerin üst üste tekrarlanmasıyla da gerilebilir. Esneyen kapsül, artık gevşek kalacak demektir. Bu durum da, eklem sanki yerinden çıkıyormuş gibi bir his yaratır.

Omuzda Gevşeklik ve Çıkık Nerede Oluşur?

Omuzda çıkık yapacak zedelenme bir veya birden fazla yerde oluşabilir. Böyle bir durumda genellikle kol kemiği başı gereğinden fazla ileri çıkar ve eklemin önüne fırlar. Böyle bir durumda, başınızın üstüne ya da geriye uzandığınız zaman omzunuzun çıkabileceği endişesine kapılabilirsiniz. Gevşek bir kapsül yüzünden bazen kolunuzu hangi yönde hareket ettirirseniz ettirin, omzunuzda çıkık olacakmış gibi hissedersiniz.

Tekrarlayan çıkıklarda tedavi prensipleri nelerdir?

Omuz tekrarlayan çıkıklarında her çıkık sonrası omuz eklemi hasarı fazlalaşabilmekte, kireçlenme ihtimali artabilmekte ve artroskopik cerrahi ile tedavisi zorlaşabilmektedir. Genellikle ilk çıkıklar cerrahi olmadan yerine konur ve bir süre kol askısı tespitinden sonra hastaya kuvvetlendirici egzersizler verilir ve çıkık tekrarlamazsa hastalar bu şekilde izlenebilir. Ancak bu tip olgularda yırtılan dokunun (labrum) hiçbir zaman anatomik iyileşimi kendi kendine vücut tarafından sağlanamamaktadır.

Özellikle aktif spor yapan ve sporla profesyonel olarak uğraşan kişilerde ilk çıkıklar sonrasında cerrahi tedavi tercih edilebilir. Çıkık sayısı artmaya başladığı zaman omuz tekrarlayan çıkıklarının tedavisi çoğunlukla artroskopik (kapalı yöntemlerle) ve açık tamir metodlarıdır. Özellikle 30 yaş altı aktif hasta grubunda tekrarlayan çıkıkların görülme yüzdesi %85-90’lara çıkmaktadır.

Yaşlı hastalarda çıkıkların tekrarlaması durumunda, özellikle kemik lezyonlarının eşlik ettiği vakalarda açık ameliyatlar veya protez ameliyatları gerekebilir.

Omuz çıkığında cerrahi tedavi yöntemleri?

Tekrarlayan omuz çıkıklarında çeşitli cerrahi tedavi yöntemleri mevcuttur. Günümüzde teknolojinin ve cerrahi birikimin artmasına paralel olarak bu vakalarda çoğunlukla artroskopik (kapalı yöntemlerle) teknikler uygulanmaktadır. Artroskopik tedavide hastalar, anestezi aldıktan sonra, omuz bölgesinde açılan 3 ya da 4 portal (delik) yoluyla kamera altında, açık tedavi uygulanmadan tedavi edilebilmektedir.

Artroskopik tedavinin en önemli avantajı, yara bakımını gerektirmemesi, doku iyileşiminin daha hızlı olması ve hasta konforudur.

Artroskopik tedavinin uygulanamadığı hastalarda yırtık olan labrum, açık tekniklerle yerine dikilebilir. Her iki tedavide de doku iyileşmesi açısından fark yoktur. Açık tedaviler, yara bakımı gerektirebilen ve ameliyat sonrası hastanede kalış süresi birkaç gün daha uzayabilen tedavilerdir.

Omuz çıkığında neden artroskopik tedavi tercih edilmeli?

* Minimal cerrahi morbidite
* Kozmetik görünüm
* Erken rehabilitasyon
* Minimal invaziv

Artroskopik Cerrahi Videoları

Kapsül Gerilmesi

Omuz ekleminde çıkık ya da kısmi bir çıkık, eklemi saran kapsül dokusunu esnetir. Kapsül, fırlatma gibi hareketlerin üst üste tekrarlanmasıyla da gerilebilir. Esneyen kapsül, artık gevşek kalacak demektir. Bu durum da, eklem sanki yerinden çıkıyormuş gibi bir his yaratır.

Omuzda Gevşeklik ve Çıkık Nerede Oluşur?

Omuzda çıkık yapacak zedelenme bir veya birden fazla yerde oluşabilir. Böyle bir durumda genellikle kol kemiği başı gereğinden fazla ileri çıkar ve eklemin önüne fırlar. Böyle bir durumda, başınızın üstüne ya da geriye uzandığınız zaman omzunuzun çıkabileceği endişesine kapılabilirsiniz. Gevşek bir kapsül yüzünden bazen kolunuzu hangi yönde hareket ettirirseniz ettirin, omzunuzda çıkık olacakmış gibi hissedersiniz.

Açık Cerrahi Tedavi

Omzunuzda cerrahi yolla yapılacak tedavinin şekli, sorunun hangi zedelenmeyle oluştuğuna bağlıdır. Labrum yırtılması varsa, iyileşebilmesi için labrum yeniden glenoid yuvasına tutturulur. Esnemiş ve gevşemiş bir kapsül, dokular içten dikilmek yöntemiyle onarılır. Genellikle bu tür ameliyatlar 1-2 saat içinde tamamlanır.

Labrum Yırtığının Onarılması

Labrum’un onarımı için yapılan ameliyatla kol kemiği (humerus) başının, omuzdaki yuvaya daha sağlam biçimde oturması sağlanır. Bu işlemde glenoid kemiğine yerleştirilen özel çıpalar (tutturucu sistemler) kullanılabilir. Bunlar, Labrum’un yeniden yerine dikilmesi için destek noktası görevi yaparlar.

Çıpaların Takılması

Çıpaları yerine takmanın iki yöntemi vardır. Bazen kemikte küçük delikler açılarak çıpalar bunlara sokulur. Bazı durumlarda ise çıpalar kemiğe çakılır. Bu çıpalar vücutta rahatsızlığa veya tahrişe yol açmayan özel bir maddeden yapılmıştır. Takıldıkları yerde sorunsuz olarak kalabilirler ya da zamanla vücut içinde eriyerek kaybolurlar.

Onarımın Tamamlanması

Çıpalar takıldıktan sonra, bunların uçlarına bağlı dikiş iplikleri Labrum’a düğümlenir. Böylece operatör labrumu glenoidin kenarına iyice bitişecek kadar çeker ve sıkılaştırır. Eğer SLAP yırtığı denilen türde bir hasar varsa, pazı kirişi de dikişle veya raptiye ile yeniden birleştirilir. Onarım bitince derideki kesik dikişle, raptiyeyle ya da cerrahi bantla kapatılır.

Esnemiş Kapsülün Onarılması

Esnemiş bir kapsülün onarılmasıyla kol kemiğinin başını yuvada tutan dokular sıkılaştırılabilir. Bu onarım işlemine başlarken doktor, kapsülde birkaç tane kesik açacaktır. Böylece kapsülü, birbirinin üzerine bindirerek sıkılaştırabileceği doku parçalarına ayırmış olur.

Kapsülün Çekilmesi

Kapsülün alt parçası yukarı çekilir ve dikilir. Bu yolla kapsül eskisinden daha sıkı bir duruma gelir. Bu işlemi, yatak düzeltme gibi düşünün: Çarşafın bir ucundan çektiğiniz zaman tüm yüzey gerginleşir.

Onarımın Tamamlanması

Onarım işleminin tamamlanması için kapsülün üst parçası aşağı çekilerek, ilk parçanın üzerine dikilir. Tam yerine oturması atılan dikişlerle sağlanır. İki parçayı üst üste bindirmekle, kapsüldeki gevşek ve fazla doku toplanmış olur. Onarım tamamlandığında, deri ipliği, zımba veya cerrahi bantla kapatılır.

Ameliyat Sonrası

Ameliyattan sonra genellikle aynı gün hastaneden çıkabilirsiniz. Ancak bazen bir gece yatmanızı gerektiren durumlar olabilir. Eve geldikten sonra ameliyat yerinin veya yerlerinin, size öğretildiği gibi bakımını yapmalı ve ağrınızın dinmesi için de ilaçlarınızı tarife göre almalısınız. Giderek iyileştikçe, günlük yaşamınıza dönebileceksiniz. Size düşen, kendinizi yormamaya ve doktorunuzun önerilerini eksiksiz yerine getirmeye özen göstermektir.

İyileşme Hastanede Başlar

Ameliyatınız bitince dinlenmek için bir süre özel bakım odasına alınacaksınız. Omzunuz bandajlanmış ve kolunuz, hareket etmemesi için askıya alınmış olacak. Sizi rahatlatmak için hemşireler size ağrı kesici ilaç verecekler. Bu amaçla, ilacı doğrudan doğruya eklemin içine veren bir cihaz da kullanılabilir. Bazı durumlarda, şişliği azaltmak için omzunuza buz torbası uygulanabilir ya da özel bir soğutma cihazı kullanılabilir.

Evde İyileşme Süreciniz

Evde geçireceğiniz iyileşme sürecini hızlandırmak için aşağıdaki tavsiyelere uyun.

• Sargılarınızı temiz ve kuru tutun. Ne zaman banyo yapabileceğinizi doktorunuza sorun.
• Reçeteli ilaçlarınızı tarife uygun olarak kullanarak ağrınızı kontrol altında tutun.
• Şişliği azaltmak için soğuk uygulayın ve eğer doktor uygun gördüyse, soğutma cihazından yararlanın.
• Doktorunuz onaylayana kadar kol askınızı çıkarmayın.
• İşinize ne zaman geri dönebileceğinizi doktorunuza sorun.

İyileşme döneminde aşağıdaki durumlardan herhangi biri ortaya çıkarsa doktorunuza haber verin:

• 38.3°C üzerinde ateş
• Şiddetli veya giderek artan ağrı
• Kolunuzda veya elinizde uyuşma veya karıncalanma
• Kesiklerden kanama veya giderek artan akıntı
• Giderek artan kızarıklık veya şişme (bir miktar şişme normaldir)